Autor
Jest autorem wielu dzieł rozgrywających się w Śródziemiu: powieści Hobbit, czyli tam i z powrotem, Władca Pierścieni, Silmarillion (nieuporządkowanego jako spójna całość narracyjna przez Ronalda – książkę przygotował do druku jego syn Christopher Tolkien) oraz kilku krótkich form, opowiadań niezwiązanych lub luźno związanych z wielką mitologią, tzw. Legendarium Śródziemia (zawartej w 12-tomowej History of the Middle-earth, opracowanej i wydanej przez Christophera Tolkiena).
Opublikował ponad 100 prac z dziedziny filologii i literatury dawnej, współpracował przy powstaniu największego słownika języka angielskiego, wydawanego zaraz po I wojnie światowej, Oxford English Dictionary. Znał (w różnym stopniu) ponad 30 języków m.in. łacinę, nordycki, staroislandzki, anglosaski czy staroirlandzki.
Był trzykrotnie nominowany do literackiej nagrody Nobla (w latach: 1961, 1967, 1969), lecz jego kandydatura została odrzucona ze względu na brak umiejętności opowiadania historii. Prozę Tolkiena Akademia uznała za drugorzędną i niemającą nic wspólnego z pisarstwem wysokiej jakości („the result has not in any way measured up to storytelling of the highest quality”)